Wiek przedszkolny to czas intensywnego rozwoju ruchowego, emocjonalnego i sensorycznego. To właśnie wtedy dziecko uczy się coraz sprawniej poruszać, planować ruchy, utrzymywać równowagę i reagować na bodźce płynące z otoczenia. Jednym z kluczowych zmysłów wspierających ten proces jest czucie głębokie, czyli tzw. propriocepcja. Choć często niedostrzegane, jego zaburzenia mogą znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie dziecka – i warto wiedzieć, na co zwracać uwagę.
Czym jest czucie głębokie?
Propriocepcja, inaczej czucie głębokie, to zdolność do odczuwania położenia swojego ciała w przestrzeni – bez patrzenia. Dzięki niej dziecko wie, gdzie znajdują się jego ręce czy nogi, jak mocno coś ściska i jak się porusza. Za ten zmysł odpowiadają specjalne receptory rozmieszczone w mięśniach, ścięgnach i stawach. Informacje z nich trafiają do mózgu, który na ich podstawie planuje i koordynuje ruchy.
Czucie głębokie współdziała z innymi układami, m.in. z błędnikiem (równowaga) i wzrokiem, tworząc spójny system umożliwiający swobodne poruszanie się, utrzymywanie postawy ciała, a także wykonywanie złożonych czynności manualnych.
Jak rozpoznać zaburzenia propriocepcji u dziecka?
Zaburzenia czucia głębokiego mogą objawiać się na wiele sposobów, szczególnie u małych dzieci, które nie potrafią jeszcze wprost opisać swoich trudności. Najczęstsze sygnały, które powinny zwrócić uwagę rodzica lub opiekuna:
- Zbyt mocne chwytanie przedmiotów – dziecko często łamie kredki, zgniata zabawki, wyrywa kartki z zeszytów.
- Nadmiar ruchu lub ospałość ruchowa – jedne dzieci będą stale w ruchu, skacząc i zderzając się z przedmiotami, inne natomiast mogą unikać aktywności fizycznej, wydając się „powolne” lub niezgrabne.
- Problemy z utrzymywaniem równowagi – trudności ze staniem na jednej nodze, przewracanie się, potykanie się o własne stopy.
- Nadmierne poszukiwanie kontaktu fizycznego – dzieci z deficytem czucia głębokiego mogą mocno się przytulać, „wpadać” na innych lub przyjmować dziwne pozycje ciała podczas siedzenia czy zabawy.
- Trudność w ocenie siły własnych ruchów – np. podczas zabawy z innymi dziećmi lub noszenia przedmiotów.
- Nietypowe sposoby dotykania – np. głaskanie zwierząt wierzchem dłoni zamiast wewnętrzną stroną, co może świadczyć o problemach z przetwarzaniem bodźców z układu mięśniowo-stawowego.
Skąd biorą się zaburzenia czucia głębokiego?
U dzieci w wieku przedszkolnym zaburzenia propriocepcji mogą wynikać z różnych przyczyn – od indywidualnych cech rozwojowych, przez opóźnienia w dojrzewaniu układu nerwowego, aż po wcześniejsze urazy, niedotlenienie okołoporodowe czy współwystępujące trudności rozwojowe. Zaburzenia czucia głębokiego nie zawsze są od razu poważne, ale z pewnością wymagają obserwacji i – w razie potrzeby – konsultacji z terapeutą integracji sensorycznej.
Jak wspierać dziecko z zaburzeniami propriocepcji?
Dobrą wiadomością jest to, że czucie głębokie można skutecznie wspierać poprzez odpowiednie ćwiczenia i zabawy. W terapii wykorzystuje się m.in.:
- ćwiczenia równoważne (chodzenie po linii, stanie na jednej nodze, „jaskółka”),
- zabawy z wykorzystaniem ciężarów (noszenie plecaka z lekkim obciążeniem, przesuwanie pudeł),
- skakanie na trampolinie, turlanie się, zwijanie w koc,
- zabawy z podwieszanym sprzętem (hamaki, huśtawki terapeutyczne),
- korzystanie z akcesoriów sensorycznych – dysków równoważnych, wałków, mat do stymulacji.
Zawsze jednak warto dostosować aktywności do wieku i możliwości dziecka oraz – najlepiej – działać pod okiem specjalisty.
Przedszkole Wyspa Smyków – z troską o każde dziecko
W Przedszkolu Wyspa Smyków w Legionowie wiemy, jak ważne jest wczesne rozpoznanie i wspieranie dzieci z trudnościami rozwojowymi – także z zaburzeniami czucia głębokiego. Prowadzimy indywidualną obserwację rozwoju dzieci, oferujemy zajęcia wspomagające i współpracujemy z rodzicami. Jesteśmy otwarci na potrzeby wszystkich dzieci – również tych z orzeczeniami i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Tworzymy miejsce, w którym każde dziecko może czuć się bezpiecznie, rozwijać swój potencjał i zyskać niezbędne wsparcie. Zapraszamy do kontaktu!